Астық қалдықтарынан экспортқа: құрама ұн нарығының тұрақтылығы және ықтимал қауіптер

Жақында ғана қазақстандық шаруалар 2023 жылғы жауынды орақтан кейін қалған сапасыз бидайдың тонналап жиналған қорын қайда жіберерін білмеген еді. Бүгін бұл астық жаңа, қарқынды дамып келе жатқан экспорттық бағыттың негізіне айналып, бағаны қолдап қана қоймай, елге шетелдік инвестиция тартты.

Ұмытылған мәселенің шешімі
Сарапшы Евгений Карабанов пікірталас барысында 2023 жылғы басты мәселе — 4-ші және 5-ші сыныптағы өніп кеткен бидай болғанын атап өтті. «Шаруалар оны қайда қоярын білмеді», — деп еске алады ол. Шешім Қытайдан келді: олар қоректік ұнды — кебегінен ажыратпай тартылған осындай астық өнімін белсенді түрде сатып ала бастады. Сұраныс соншалық жоғары болды, мәселе өздігінен шешілді. Карабанов: «Желтоқсанға қарай бізде бесінші сынып қалмады. Мамырға қарай елде төртінші сынып та жоғалды», — деді.

Бағаны қолдау және жаңа инвестициялар
Бұл жаңа нарық тек фермерлерді өтімсіз өнімнен арылтып қана қойған жоқ, бүкіл салаға тікелей әсер етті:
• Бағаны қолдау: Фуражды бидайды ұнға белсенді өңдеу ішкі бағалардың сындарлы кезеңде одан әрі құлдырауына жол бермеді.
• Өңдеушілердің пайдасы: Маусымның алғашқы жартысында өндірушілер әр тонна қоректік ұннан 20–25 АҚШ доллары пайда тапты.
• Шетелдік инвестициялар: Көптеген қытайлық компаниялар Қазақстанда еншілес кәсіпорындар ашып, қоректік ұн шығаратын зауыттар сала бастады. Карабановтың айтуынша, бұл кәсіпорындар іс жүзінде құрама жем зауытының бастапқы кезеңі болып табылады және болашақта оларды толық өндіріс кешеніне оңай бейімдеуге болады.

Басты қауіп — Қытайға тәуелділік
Барлық артықшылықтарына қарамастан, айтарлықтай қауіп бар. Сарапшының айтуынша, Қытай орталық үкіметі қазақстандық қоректік ұн импортының үлкен көлеміне байланысты «алаңдай бастаған», себебі бұл олардың өз астығын тұтынуын азайтады. Карабановтың ескертуінше: «Олар үшін өз шаруасын қолдау да маңызды. Сондықтан кез келген уақытта импорт тоқтатылуы мүмкін немесе кедендік баж енгізілуі ықтимал». Бұл бір ғана өткізу нарығына қатты тәуелді қазақстандық өндірушілер үшін әлеуетті қауіп тудырады.

Нарыққа толық талдау жасалған подкасттың толық нұсқасын біздің YouTube-арнадан қараңыз