14.04.2025, 20:20
Ғаламдық сын-қатерлер аясында Қазақстанның астық экспорты нығайып келеді
2024 жылы 7,9 млн тонна астық экспортталды, оның 6,4 миллионы қыркүйек–наурыз аралығында
Әлемдік астық нарығы түбегейлі өзгерістерге ұшырап отыр: экспорт көлемі қысқаруда, логистика күрделене түсті, ал жетекші экспорттаушылар арасындағы бәсеке күшейді. АҚШ пен Қытай арасындағы сауда шиеленістері, Украинадағы тасымал дағдарысы, Ресейдің субсидиялы қысымы – Қазақстанды жаңа экономикалық жағдайға бейімделуге мәжбүрлеп отыр.
Қазақстан: өсу, шектеулер және жаңа шешімдер іздеу
Сыртқы қиындықтарға қарамастан, Қазақстан тұрақты өсім көрсетуде. 2024 жылдың қорытындысы бойынша 7,9 млн тонна астық экспортталған. Тек қыркүйектен наурызға дейін 6,4 млн тонна жөнелтілген. Негізгі бағыттар: Өзбекстан (+31,7%), Тәжікстан (+50%) және Қырғызстан (+88%).
Оңтүстік нарықтардағы өсім ерекше назар аударады. Иранға экспорт көлемі 17,6 есеге артып, 761 мың тоннаға жетті. Әзербайжанға жөнелтілім 84 есеге артып, 423 мың тонна болды. Бұл көрсеткіштерге жүк тасымалына берілетін субсидиялар әсер етті: алыс елдерге тоннасына 30 мың теңгеге дейін, жақын шет елдерге – 20 мың теңге.
Алайда Еуропа нарығына шығу мүмкіндігі шектеулі. Ауыл шаруашылығы саласының өкілдері Ресей арқылы транзиттік тарифтердің жоғары болуына байланысты қазақстандық астықтың бәсекеге қабілеттілігі төмендегенін айтады. Нәтижесінде ЕО елдеріне экспорт іс жүзінде тоқтап тұр.
Ішкі нарықта форвардтық келісімшарттарды қайта қарау мәселесі көтерілуде. Қазіргі жүйе бойынша фермерлер Продкорпорациядан аванс алып, бүкіл өнімін белгіленген бағада тапсыруға міндетті. Бұл фермерлердің нарықтағы өзгерістерге икемделу мүмкіндігін шектеп, қаржылық еркіндігін тежейді. Мәжіліс депутаттары АҚШ-тың 90-жылдардағы тәжірибесін енгізуді ұсынады: өнімнің бір бөлігін нарықта еркін сатуға мүмкіндік беру және авансты ақшамен қайтару.
Соған қарамастан, қазақстандық астыққа сұраныс тұрақты жоғары деңгейде. Ол таза күйінде де, өзге елдердің өніміне сапа арттыру үшін де қолданылады. Сарапшылар бәсекелестік артықшылықты сақтау үшін өндірістік шығындарды азайту, субсидия көлемін арттыру және теміржол тарифтерін тежеп отыру қажет екенін айтады.
🔑 Негізгі ойлар:
🔹 2024 жылы 7,9 млн тонна астық экспортталды, оның 6,4 миллионы қыркүйек–наурыз аралығында;
🔹 Иранға – 17,6 есе, Әзербайжанға – 84 есе өсу;
🔹 Фермерлерге икемділік қажет: форвардтық шарттар реформалануы мүмкін.