09.10.2025, 19:06
Күнбағыс тұқымдарына экспорттық баж салығының болашағы қайта қарауға жіберілді
Күнбағыс тұқымдарына экспорттық баж салығы бойынша шешім нарықтық талдаудан кейін қабылданады
Қазақстанда күнбағыс тұқымдарына салынған экспорттық баж салығының тағдыры әзірге шешілмей отыр. 8 қазанда өткен Ведомствоаралық комиссияның отырысында ауыл шаруашылығы өндірушілерінің наразылығын туғызғанымен, ел экономикасына елеулі пайда әкелген бұл шараның одан әрі қолданылуы талқыланды. Түпкілікті шешім нарыққа қосымша талдау жүргізілгеннен кейін қабылданатын болды.
Мәселе ауыл шаруашылығы өндірушілерінің шағымдарына байланысты қызу талқыланды. Олардың айтуынша, жинау науқаны кезінде өнімге сатып алу бағасы күткен деңгейден төмен қалып отыр, ал бұл жағдай қолданыстағы экспорттық шектеулермен тікелей байланысты.
Еске сала кетсек, 2023 жылғы 4 ақпанда Қазақстанда күнбағыс тұқымдарына 20% мөлшерінде, бірақ тоннасына кемінде 100 еуро көлемінде экспорттық баж салығы енгізілген болатын. Бұл шара ішкі өңдеуді ынталандыру және бағаны тұрақтандыру мақсатында қабылданған.
Үкімет өкілдері бұл салықты сақтап қалудың бірқатар салмақты дәлелдерін келтірді. Осы уақыт аралығында мемлекеттік қазына 24,1 миллиард теңгеге толықты. Бұл қаражат кейіннен сол аграршыларды субсидиялауға бағытталады деп атап өтілді.
Сонымен қатар, бұл шара өңдеу өнеркәсібі үшін де елеулі экономикалық әсер берді. Соңғы үш жылда, шектеу шаралары қолданылған кезеңде, Қазақстан айтарлықтай нәтижелерге қол жеткізді:
• Күнбағыс майының өндірісі ел ішінде 2,5 есеге артты.
• Дайын май экспорты 4,8 есеге көбейді.
Бұл серпіліс Қазақстанға алғаш рет күнбағыс майының әлемдік ірі 10 экспорттаушы елінің қатарына еніп, 8-орынға ие болуға мүмкіндік берді.
Қарапайым тұтынушылар үшін де жағымды өзгерістер байқалды. Экспорттық баж енгізілгеннен кейін ішкі нарықтағы май бағасы тұрақтанды. Егер 2023 жылғы қаңтарда бір литр майдың бағасы 900 теңгеден асса, бүгінде орташа баға шамамен 843 теңге деңгейінде.
Барлық тараптардың пікірін тыңдаған Ведомствоаралық комиссия асығыс шешім қабылдамауды ұйғарды. Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігіне күнбағыс майының көтерме сауда нарығына терең талдау жүргізу және өңдеуші зауыттардың сатып алу бағаларын зерттеу тапсырылды. Экспорттық баж салығының болашағы зерттеу аяқталғаннан кейінгі келесі комиссия отырысында қайта қаралатын болады.