Ресейдегі экспорттық баж салығы қазақстандық зығыр үшін жаңа мүмкіндіктер ашады

Ресей майлы зығырға 10% мөлшерінде экспорттық баж салығын енгізуді жоспарлап отыр. Сарапшылардың пікірінше, бұл шешім қазақстандық экспорттаушыларға, әсіресе негізгі нарық саналатын Қытайға айтарлықтай артықшылықтар береді. Қазақстан астық одағының талдау департаментінің басшысы Евгений Карабанов бұл шара аймақтық аграрлық саудадағы бетбұрыс сәт болатынын атап өтті.

Баж салығын енгізу туралы кедендік кіші комитеттің мақұлдағаны жөніндегі жаңалық алғаш рет «Интерфакс» агенттігінде жарияланды, бірақ оның нақты күшіне ену мерзімі әзірге белгісіз. «Интерфакс» мәліметінше, бастама май-тоқаш одағынан шыққан, оның мақсаты – майлы дақылдардың ішкі өңдеуді ынталандыру.

Карабановтың айтуынша, майлы зығыр Ресейде экспорттық шектеулер қолданылмайтын сирек астық пен майлы дақылдардың бірі болып қалды. Жоғары табыстылыққа байланысты ресейлік диқандар бұл дақылдың егіс алқабын белсенді түрде кеңейтіп, оны болашағы зор экспорттық тауар ретінде қабылдады.

Сарапшылардың бағалауынша, 2025 жылы Ресей 1,7 млн гектардан астам аумақта шамамен 1,2 млн тонна зығыр жинауды жоспарлап отыр.

Сарапшының айтуынша, зығырды өңдеу қуаттары Ресейде де, Қазақстанда да айтарлықтай емес. Ішкі нарықта зығыр майына сұраныс өте төмен, ал негізгі сатып алушы Қытай дайын өнімге емес, шикізатқа қызығушылық танытады. Дәл осындай жағдай ЕО елдерінде де байқалады, оларда да өз зауыттары бар. Ресей зығырының ЕО нарығындағы жағдайы жоғары баж салығына байланысты одан әрі қиындай түсті. 2026 жылдан бастап ЕО Ресей зығырына салынатын баж салығын 20%-дан 50%-ға дейін арттырады, бұл оның Еуропаға экспортын экономикалық тұрғыдан тиімсіз етеді.

Ал қазақстандық зығыр майы Еуропа нарығында жоғары логистикалық шығындар себебінен бәсекеге қабілетсіз. Мұның бәрі екі елден зығыр майын экспорттаудың айтарлықтай төмендеуіне әкелді. Мысалы, 2022/23 маркетингтік жылы Қазақстан 15,3 мың тонна зығыр майын экспорттаса, 2023/24 МЖ бұл көрсеткіш 1,8 мың тоннаға дейін азайды.

Карабановтың пікірінше, ЕО-да баж салығы енгізілгеннен кейін Ресей үшін негізгі экспорт бағыты Қытай болып қала береді. Алайда бұл нарықта Ресей Қазақстан және Канада тарапынан қатаң бәсекеге тап болады. Қызығы, 2025 жылы Қазақстан зығыр егіс алқабын 55%-ға күрт ұлғайтып, 1,35 млн гектарға жеткізді. Елде 1 млн тоннаға жуық өнім жиналады деп күтілуде.

Ресейлік баж салығының енгізілуі қазақстандық өндірушілер үшін жаңа мүмкіндіктер ашады, тек Еуропада ғана емес, Қытайда да. Ақыр соңында, сарапшының айтуынша, бұл саясат Ресейде зығыр егіс алқаптарының қысқаруына әкеліп, Қазақстан мен Канадада өндірістің одан әрі өсуіне қолайлы жағдай жасайды.