Иран Қазақстаннан астық импортын 1 млн тоннаға дейін ұлғайтуы мүмкін

Маусым айының екінші жартысында Таяу Шығыстағы шиеленіс халықаралық ақпарат күн тәртібіндегі басты тақырыптардың біріне айналды. Жағдай уақытша тұрақталғанымен, өңірдегі сыртқы сауда мен экономикалық белсенділікке төнетін қауіп-қатерлер әлі де сақталып отыр. Осындай жағдайда астық нарығының қатысушыларының назары Иранға – қазақстандық арпаның негізгі тұтынушысына ауып отыр.

Қазақстанның астық нарығы бойынша ұлттық операторы – "НК "Продкорпорация" АҚ басқарушы директоры Рустам Жанатаев APK-Inform агенттігіне берген сұхбатында 2024/25 маркетингтік жылында Иранның қазақстандық арпаны импорттауды айтарлықтай арттырғанын хабарлады. Атап айтқанда, жеткізу көлемі 956 мың тоннаны құраған, ал өткен маусымда бұл көрсеткіш небәрі 54 мың тонна болған. Сарапшының айтуынша, мұндай өсім, ең алдымен, Ресейдегі арпа өнімділігінің төмендеуімен байланысты: 2023 жылы 20,5 млн тонна болған түсім 2024 жылы 16,2 млн тоннаға дейін қысқарды. Жаңа маусымда Ресейдегі өндіріс 18 млн тоннаға дейін қалпына келуі мүмкін, алайда қазірдің өзінде ұсыныстың қысқаруы өңірлік сауда теңгерімін өзгертіп үлгерді.

Геосаяси ахуалдың ушығуына байланысты Иран импорттық бағыттарын әртараптандыруға тырысуда. Бұрын негізгі көлемдер Парсы шығанағының оңтүстігіндегі порттар арқылы жеткізілсе, бүгінде назар Каспий теңізі арқылы Қазақстаннан жеткізілетін солтүстік бағыттарға ауып отыр.

Жанатаевтың айтуынша, Иранның оңтүстігіндегі мұнай мен астық терминалдарына жасалған шабуылдар Тегеранды балама логистикалық шешімдер іздеуге мәжбүрледі. Алдын ала болжам бойынша, 2025/26 маусымында Иран азық-түлік және мал азығы ретінде пайдаланылатын астық импортын 1 млн тоннаға арттыруы мүмкін. Негізгі көлем халықаралық "Солтүстік – Оңтүстік" көлік дәлізі арқылы Каспий теңізімен тасымалданады. Бұл бағытта қазақстандық Ақтау порты арқылы өтетін шығыс бағыты мен ресейлік астықты Әзірбайжан арқылы жеткізетін батыс бағыты қарастырылған.

Логистиканы қайта бағдарлаумен қатар, жеткізу құнының өсуі де күтілуде. Әсіресе, әлемдік мұнай экспорттың шамамен 20%-ы өтетін Ормуз бұғазындағы әскери қауіптер баға қалыптасуына тікелей әсер етеді. Мұнай бағасының өсуі логистикалық шығындарды арттырып, астық сияқты шикізат өнімдерінің құнына қысым жасайды. Алайда Жанатаевтың айтуынша, 2025 жылғы маусым айының соңында мұнай бағасы күрт өскеннен кейін тұрақтанып, бұл жағдай астық нарығындағы ахуалды белгілі бір деңгейде теңгерімдеуге мүмкіндік берді.