Қазақстанның астық нарығы: ішкі тыныштық және экспорттық шиеленіс

 

Қазақстанның астық нарығында әртүрлі бағыттағы динамика байқалады. Ел ішінде бағалар бірқалыпты және кенеттен өзгеріссіз өсіп жатса, экспорттық бағыттарда, әсіресе Орталық Азияға қарай, бағаның айтарлықтай өсуі тіркелді.

ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігінің мәліметінше, апта ішінде елдегі бидайдың бағасы орта есеппен бір келісіне 2 теңгеге өскен. Бұл шамалы өсім «үштіктен» «бестікке» дейінгі барлық негізгі кластарға әсер етті. Сарапшылар бұл өсім әзірге тұрақты үрдіс емес, трейдерлер мен қайта өңдеушілердің жергілікті сатып алу белсенділігін көрсетеді деп отыр.

Дақылдардың көпшілігі «қажеттілікке қарай» санатында қалып отыр, бұл тек техникалық немесе қаржылық мұқтаждық туындағанда ғана сатылатынын білдіреді. Аграршылар қолайлы баға конъюнктурасын күтіп, астықты сатуға асықпайды. Жоғары ақуызды бидай мен «үштік» сорты «тоқта» режимінде — өндірушілерге ең жақсы бағамен сату сәтін күткен жөн.

Сонымен қатар, экспорттық бағытта жағдай әлдеқайда белсенді. Қазақстанның Астық одағының деректері бойынша, DAP Сарыағаш шарттарында экспорттық баға белгілеулердің айтарлықтай өсуі байқалды. 4 және 5-сыныпты бидай тоннасына $6, 3-сыныпты бидай $4–5, ал high-pro $3-ға қымбаттады. Осылайша, сыртқы нарықта қазақстандық астық ішкі нарыққа қарағанда айтарлықтай нығайды.

Астық одағының талдау департаментінің басшысы Евгений Карабановтың айтуынша, экспорттық бағаның өсуі теңгенің нығаюымен, тасымалдау құнының артуымен және теміржол инфрақұрылымының өткізу қабілетінің төмендеуімен байланысты.

«Бидайға деген ағымдағы сұранысты Қазақстан мен көршілес елдердің теміржолдарының мүмкіндіктері тежеп отыр. Бұл логистиканың қымбаттауына және теңгенің нығаюымен бірге бидай мен ұнның экспорттық бағасының өсуіне әкеледі», — деп түсіндірді сарапшы.

Қазір Сарыағаш станциясына жақындағанда 8 400-ден астам вагонның жиналып қалғаны тіркелді. Өзбек тарапы пойыздарды нормадан аз қабылдауда, бұл ҚТЖ-ны (Қазақстан темір жолы) тиеуге шектеулер енгізуге мәжбүр етуде. Нәтижесінде логистикаға қысымды күшейтетін және экспорттық бағаны жоғарылататын «бөтелке мойындары» пайда болады.

Осылайша, Қазақстанның ішкі нарығы салыстырмалы түрде тыныш, ал экспорттық нарық логистика мен валюталық факторлардың әсерінен қызып тұр. Бидайға ішкі бағаның бірқалыпты өсуі сыртқы тенденцияларға деген реакцияны қисынды түрде көрсетеді, бірақ әлі толыққанды үрдіске айналған жоқ.

Фермерлер шектеулі логистика мен тасымалдың маусымдық өсуі өздеріне оң әсер етуі мүмкін деп, қорларды ұстап отыр. Экспортерлер болса, вагондарды жөнелтудегі қиындықтарға қарамастан, тиімді конъюнктураны пайдаланып үлгеруге тырысуда.

Нәтижесінде Қазақстанның астық нарығы бүгінде күту режимінде өмір сүруде: ел ішінде — «қажеттілікке қарай», шекарада — «мүмкіндікке қарай».