«Ет инфляциясы»: Қазақстанда ет бағасы неге болжамнан жылдам қымбаттауда?

 

Қазақстанда 2025 жылғы бағаның өсуі күтілген сценарийлерден асып түсті. Қыркүйектегі инфляция көрсеткіштері 12,9%-ға жетті, ал азық-түлік секоры 12,7%-ға өсім көрсетті. Қымбаттаудың негізгі драйвері ет болды, бұл Сенатта нарықты реттеудің қазіргі әдістерін қатаң сынға алуға себеп болды.

 

Парламенттің жоғарғы палатасының депутаты Ольга Булавкина үкіметтің экспортқа уақытша тыйым салу сияқты нүктелік шаралары тиімсіз болып қалғанын мәлімдеді. Оның айтуынша, ел қарқыны қорқынышты «ет инфляциясы» феноменімен бетпе-бет келді: бұл сегменттегі бағаның өсуі 19%-ды құрады.

 

Сенатор ет және ет өнімдері қатардағы қазақстандықтың тұтыну қоржынының ширегін (22%) құрайтынын атап өтті. Демек, осы санаттағы бағаның кез келген секірісі халықтың нақты өмір сүру деңгейін бірден төмендетеді.

 

Булавкина негізгі себептердің қатарында мыналарды атап өтті:

• Өзіндік құнның өсуі: Коммуналдық қызметтерге (жарық, газ, су) тарифтердің артуы және дизель отынының қымбаттауы.

• Шикізат факторы: Жем-шөп бағасының жоғарылығы.

• Нарықтық факторлар: Алыпсатарлардың белсенділігі және сыртқы нарықтардағы жоғары сұраныс.

 

Депутаттың пікірінше, мәселе өнім тапшылығында емес, тауар ағындарын басқарудағы жүйелік қателіктерде жатыр. Тиімсіз логистика мен шығындардың ақысын түбінде сатып алушы төлейді.

 

«Қазақстандық жеткізушілерге өнімді, әсіресе етті экспортқа жіберу тиімдірек — ол жақта көбірек төлейді. Бұл елдің халықаралық аренадағы позициясын нығайтып, шаруалардың табысын арттырады. Алайда мемлекетке жай ғана постфактум реакция емес, алдын алу стратегиясы қажет», — деп баса айтты сенатор.

 

Булавкина бизнеске зиян келтіретін тыйымдарға жүгінбестен, фермерлердің мүдделері мен ішкі нарықтағы өнім қолжетімділігін теңгеретін нақты механизмдер құруды талап етуде.

 

Инфляцияға тікелей әсер ететін агроөнеркәсіптік кешеннің (АӨК) созылмалы мәселелеріне ерекше назар аударылды:

• Көкөніс қоймаларының тапшылығы. Елде 690 мың тонна өнімді сақтауға арналған қуаттылықтар жетіспейді (қажеттіліктің шамамен 35%-ы). Осының кесірінен шаруалар егін жинаған бойда өнімді су тегін сатуға мәжбүр, бұл табыстың жоғалуына және бюджетке түсетін салық түсімдерінің азаюына әкеп соғады.

• Техникалық артта қалу. Ауыл шаруашылығы техникасының тозуы және механикаландырудың төмендігі өзіндік құнның өсуine және өнім сапасының төмендеуіне әкеледі.

 

Ольга Булавкина азық-түлік қауіпсіздігіне деген көзқарасты қайта қарау қажет деп санайды. Ол қайта өңдеу, сақтау және логистика мәселелерін Азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етудің ұлттық жоспарына жеке басым бағыт ретінде енгізуді ұсынды. Депутаттың пікірінше, тек ведомствоаралық өзара іс-қимылды жолға қою және инфрақұрылымды дамыту ғана инфляцияны «ауыздықтауға» және ұзақ мерзімді перспективада дүкен сөрелеріндегі бағаның тұрақтылығына кепілдік беруге мүмкіндік береді.